બચતથી શિક્ષણનો વિકાસ

દિવસો કેવી રીતે સારા આવે છે, જો તમારે અનુભવવું હોય તો 'આસરસા' પર આવો.  ગુજરાતમાં દરિયા કિનારે માછીમારોનું એક નાનું ગામ આવેલું છે - 1000 ની વસતી - આસરસા, જ્યાં કેટલાક લોકો ખેતી પણ કરે છે.  એક વખત પરિસ્થિતિ એવી હતી કે આઠમા ધોરણથી ઉપર ભણેલો ભાગ્યે જ કોઈ વ્યક્તિ અહીં મળી શકે. મોટાભાગના બાળકો આઠમા ધોરણમાં પહોંચે  ત્યાં સુધીમાં અભ્યાસને અલવિદા કહેતા હતા.વડીલોનું વલણ પણ બાળકોના શિક્ષણ પ્રત્યે ઉદાસીન હતું. વર્ષ 2004 માં સંઘના સ્વયંસેવક અંબાલાલ ગોહિલનું આગમન ન થયું હોત તો આસરસામાં એ જ પરિસ્થિતિ રહી હોત. અંબાલાલજીના આગમન પછી ગામનું આખું દૃશ્ય બદલાઈ ગયું. જો આપણે કહીએ કે આ ગામમાં સ્થાનિક શૈક્ષણિક ક્રાંતિ જેવું કંઈક થયું છે, તો તે અતિશયોક્તિ નહીં હોય.

સર્જનાત્મક વિચારને સક્રિય કરતા, અંબાલાલ જી અને તેમના સહયોગી સ્વયંસેવકોએ બેંક ઓફ બરોડાની મદદથી ગામમાં બાળકોની બચત બેંકની સ્થાપના કરી.  બચત બેંકમાંથી નાણાં ગામના બાળકોના શિક્ષણની નાની -મોટી જરૂરિયાતો માટે કોઈ  અડચણ ન હતી.  ઉધાર લીધેલા નાણાંથી નહીં, પણ પોતાના પૈસાથી શિક્ષણને પોતાના માટે સુલભ બનાવવાની આ પહેલ આજે પોતે એક પ્રેરક પહેલ બની છે. દરેક ગ્રામજનોની બચતની 1 રૂપિયા જમા કરાવવાની સાથે આજે બેંક ઓફ બરોડાની જંબુસર શાખાના બચત ખાતામાં જમા થયેલી રકમ 3 લાખ રૂપિયા થઈ ગઈ છે.

ગામનો યુવક કલ્પેશ રતનચંદ્ર, જે હાલમાં આઈઆઈટીનો અભ્યાસ કરે છે તે જણાવે છે કે 2 વર્ષ પહેલા સુધી, આસરસામાં હાઈસ્કૂલ નહોતી. તે આઠમા ધોરણથી આગળ ભણવા માટે 30 કિમી દૂર જંબુસર જતો હતો.  દૈનિક અપ-ડાઉન અશક્ય હતું અને હોસ્ટેલનો ખર્ચ માતા-પિતાની ક્ષમતાથી વધારે હતો, પછી બચત બેંકની મદદથી, તે અને તેના જેવા અન્ય 60 બાળકો હોસ્ટેલમાં આગળ અભ્યાસ કરી શક્યા. ગામમાં સ્થપાયેલી શાળામાં સહ-શિક્ષક તરીકે ફરજ બજાવતા દિવ્યેશજી કહે છે કે તાજેતરમાં ગ્રામજનોએ મળીને શાળાના બે નવા રૂમ બનાવ્યા છે.  શાળામાંથી શરૂ થયેલી ઝોલા પુસ્તકાલયના પુસ્તકો બાળકોથી ગ્રામજનો સુધી પહોંચ્યા.

પછી ધીમે ધીમે ગામની દીવાલો સારા વિચારોથી રંગાઈ ગઈ. હવે આખા ગામમાંથી  ખોવાયેલી  વસ્તુઓ શાળાના ખોયાપાયા વિભાગમાં પહોંચવા લાગી. અને ગામમાં જેનું કંઈપણ ખોવાય તે શાળામાં પહોંચી જતા. સ્વયંસેવકોના પ્રયાસોથી ગાયત્રી પરિવાર પણ આસરસા પહોંચ્યો અને નશા મુક્તિ અભિયાન શરૂ કરવામાં આવ્યું, અને ઘણા ગ્રામજનોએ આ વ્યસનથી મુક્તિ મેળવી.

માત્ર શિક્ષણ જ નહીં, આસરસામાં ઘણું બદલાયું છે.  અંબાલાલજી અને સંઘની ગ્રામ વિકાસ ટીમ અહીં જ અટકી ન હતી, પણ અહીં ખેતીનો માર્ગ પણ બદલી નાખ્યો હતો.  દરિયાઈ મીઠાથી પ્રભાવિત અહીંની ઉજ્જડ જમીન ગાયના છાણ અને મૂત્રમાંથી બનાવેલ ખાતરના ઉપયોગથી ફળદ્રુપ બની છે. આખા ગામમાં લીલો પાક લહેરાય  છે. ઘરમાં આમળા, હરડે અને અરડુસીના વૃક્ષો વાવવામાં આવે છે. જ્યારે શાળામાં સ્થાપના અને ગામમાં શિક્ષણના વિકાસ સાથે આ નાનો બદલાવ શરૂ થયો, ત્યારે સામાન્ય ગામનો  કાર્યકારી જીવનમાં ક્યારે પ્રવેશ થયો અને તેને નવી દિશા આપવાનું શરૂ કર્યું તે કોઈને ખબર પણ ન પડી.