నవీన ఆశా కిరణం - సావిత్రీబాయి ఫూలే ఏకాత్మ సమాజ్ మండల్

ఆమె బొటన వేలిముద్రను ఉపయోగించకుండా, అధికారిక పత్రాలపై తన సంతకం చేయగలిగినందుకు ఆమె కళ్ళు ఆనందంతో కళ్ళు చెమ్మగిల్లాయి. ఆమెకు చాలా సంవత్సరాలుగా తెలిసిన తన గ్రామం 'ఖమ్ఖేడా' పేరును, ఆమె ఇప్పుడు ధారాళం గా చదవగలదు. ఔరంగాబాద్లోని 'ఖామ్ఖేడా' గ్రామానికి చెందిన 65 ఏళ్ల 'భామ ఆజీ' జీవితంలోని ఈ దశలో చదవడం నేర్చుకుని, వయస్సు కేవలం సంఖ్య మాత్రమే, చదువుకు వయసుకు సంబంధం లేదని మరోసారి నిరూపించి హృదయాన్ని కదిలించే సంఘటన ఈ కథ.

ఔరంగాబాద్లోని ఇందిరానగర్కు చెందిన మరో మహిళ ‘ఆశా’ కూడా కష్టాల నుంచి బయటపడింది. మద్యానికి బానిసైన భర్త కుటుంబాన్ని పోషించలేకపోవడంతో జీవితం కష్టాల్లో కూరుకుపోయిన ‘ఆశా’ రెండు పూటలా కష్టపడుతోంది. ఈ దశలో 22 సంవత్సరాల వయసులో ఆమెకు సావిత్రీబాయి ఫూలే ఏకాత్మ సమాజ్ మండల్తో పరిచయం ఏర్పడింది. రెండు దశాబ్దాల తర్వాత ఈరోజు ఆమె చాలా ముందుకు వచ్చింది. ఆమె ఇప్పుడు తన నర్సింగ్ బ్యూరోలో చేరే అనేక మందికి శిక్షణ ఇవ్వడమే కాకుండా వారికి ఉపాధిని కూడా అందిస్తోంది. ఈ ప్రయాణం వాస్తవానికి సులభం కాదు. కానీ మండల్ నుండి సరైన మద్దతుతో, ఆమె తన విద్యను తిరిగి ప్రారంభించింది మరియు ఆమె 10, 12 (సైన్స్) మరియు గ్రాడ్యుయేషన్ను పూర్తి చేసింది. ఇదంతా తన ముగ్గురు పిల్లలను చూసుకుంటూ. మహిళల సాధికారత, కుటుంబం మరియు సంఘం యొక్క పురోగతికి దారితీస్తుందనే మండల్ యొక్క సిద్ధాంతం, భామ ఆజీ, ఆశా మరియు ఇటువంటి అనేకమంది మహిళలకు ఆదర్శప్రాయం గా నిలిచింది.

సావిత్రీబాయి ఫూలే ఏకాత్మ సమాజం మండల అధ్యక్షుడు మరియు మాజీ ఆర్.ఎస్.ఎస్. నగర్ కార్యవాహ ఔరంగాబాద్, డా.దివాకర్ కులకర్ణిజీ, మండల్ పరిధి మరియు విస్తీర్ణం గురించి చెప్పారు. మండల్ తన 302 మహిళా స్వయం-సహాయక బృందాలు మరియు ఇతర సంక్షేమ పథకాల ద్వారా 2000 మంది సేవావ్రతిలకు చేరువైంది. ఈ నెట్వర్క్ 43 కంటే ఎక్కువ ప్రాజెక్ట్లను నడుపుతోంది, ఇవి ప్రాథమిక ఆరోగ్య సంరక్షణ, సామాజిక పని, విద్య, వ్యవసాయం, నీరు, పిల్లలు మరియు యుక్త వయస్కుల కోసం వ్యక్తిత్వ వికాసం, మహిళా సాధికారత, నైపుణ్యాభివృద్ధి కేంద్రాలు, ఉచితంగా లేదా నామమాత్రపు ఛార్జీలతో సేవలను అందిస్తాయి. ఈ ప్రాజెక్టుల లబ్ధిదారులు ఔరంగాబాద్ నగరం లో 45 వెనుకబడిన బస్తీ లలో మరియు 270 పరిసర గ్రామాలలో 55 లక్షలకు పైగా విస్తరించి వున్నారు.

సావిత్రీబాయి ఫూలే ఏకాత్మ సమాజ్ మండల్ ప్రయాణం మనందరికీ స్ఫూర్తిదాయకం. 1989లో, డాక్టర్ బాబాసాహెబ్ అంబేద్కర్ మెడికల్ ఫౌండేషన్కు చెందిన 7 మంది వైద్యులు ఔరంగాబాద్లో డాక్టర్ హెడ్గేవార్ ఆసుపత్రిని స్థాపించడానికి తమ సొంత పొదుపులను ఖర్చుపెట్టారు. ఈ ఆసుపత్రి యొక్క ఉదాత్త సేవా లక్ష్యం పేదలకు సరసమైన ధరలకు నాణ్యమైన ఆరోగ్య సంరక్షణను అందించడం. ప్రారంభ రోజుల్లో, డాక్టర్ హెడ్గేవార్ ఆసుపత్రి పట్టణంలోని మూడు వెనుకబడిన ప్రాంతాలలో ఆరోగ్య సంరక్షణ కేంద్రాలను స్థాపించింది. అయితే అట్టడుగున పరివర్తన సాధించాలంటే, పిల్లలకు విద్యను అందించడం మరియు మహిళలకు సాధికారత కల్పించడం తప్పనిసరి అని వ్యవస్థాపకులు వెంటనే గ్రహించారు. ఇది 1994లో సావిత్రిబాయి ఫూలే మహిళా ఏకాత్మ సమాజ్ మండల్ స్థాపనకు దారితీసింది.

ఈ మహిళలు ఎదుర్కొంటున్న సవాళ్లను పంచుకుంటూ, సావిత్రీబాయి ఫూలే ఏకాత్మ సమాజ్ మండల్ ట్రస్టీ మాధురిజీ, ఈ ప్రాంతాల్లో పేదరికం మరియు బాల్య వివాహాల వంటి సామాజిక దురాచారాలు చాలా ఎక్కువగా ఉన్నాయని నొక్కిచెప్పారు. 16 ఏళ్ల ప్రియాంక, సకాలంలో మండల్ మద్దతు మరియు జోక్యం లేకుంటే బాల్య వివాహానికి బలై ఉండేది. చదువు పూర్తి చేయడంతోపాటు ముకుంద్వాడిలో కరాటే శిక్షణ తీసుకోవడంలో మండల్ ఆమెకు సహకరించింది. ఆమె ఇప్పుడు జాతీయ స్థాయి బ్లాక్-బెల్ట్ ఛాంపియన్ మరియు ఎలాంటి రుసుము వసూలు చేయకుండా ఇతర పిల్లలకు శిక్షణ ఇవ్వడం ద్వారా వారికి సహాయం చేస్తోంది.

ప్రతి విజయగాథతో, అమ్మాయిలను స్వతంత్ర మరియు ఆత్మవిశ్వాసం గల వ్యక్తులుగా మారుస్తోంది. మండల పరిధిలో 18 విద్యార్థి వికాస్ కేంద్రాలు (పురుష విద్యార్థులకు) మరియు 19 కిశోరి వికాస్ కేంద్రాలు (ఆడవిద్యార్థుల కోసం) నడుస్తున్నాయి. ఇందులోని పది కేంద్రాలలో 15000 మంది బాలబాలికలకు సహేతుకమైన విద్యను అందించడానికి పని చేస్తున్నారు. బాల్య వివాహాలు మరియు విద్యను మధ్యలో వదిలేసే వారిని ట్రాక్ చేయడానికి మరియు నిరోధించడానికి వివిధ కార్యకలాపాలతో పాటు విద్యను ప్రోత్సహించడానికి ప్రత్యేక ప్రాజెక్టులు అమలు చేయబడుతున్నాయి. అదేవిధంగా కౌమారదశపై అవగాహన ప్రచారాలు మరియు ఆరోగ్య సమస్యలకు సంబంధించిన అన్ని కార్యకలాపాలను జాగ్రత్తగా చూసుకుంటారు. వీటి ద్వారా, ఈ యువ తరం ప్రత్యేకంగా మహిళలు అక్షరాస్యులు, సమర్థులు, స్వావలంబన కలిగిన వ్యక్తులుగా అభివృద్ధి చెందుతున్నారు మరియు మహిళా సాధికారత, వారి ఆత్మగౌరవాన్ని మరియు వారి భవిష్యత్తును కాపాడుకునే కార్యక్రమాలలో పాల్గొంటున్నారు.

స్కిల్ డెవలప్మెంట్ సెంటర్లు, విద్యార్థులకు స్వావలంబన సాధించే మార్గాలను బోధించడమే కాకుండా ప్రతి ఒక్కరి జీవన ప్రమాణాలను కూడా మెరుగుపరుస్తున్నాయి. ఔరంగాబాద్లో పేరుగాంచిన బ్యూటీషియన్ అవుతానని నీలం అనుకోలేదు, అలాగే మీనాక్షి ఏదో ఒకరోజు పిండి మిల్లుకు యజమాని అవుతుందని అనుకోలేదు. ఐదవ తరగతి చదవడానికి వచ్చిన అవినాష్ ఈ రోజు నీటి శుద్ధి ప్లాంట్ యజమాని, మరియు ఇన్స్టిట్యూట్లో తన సేవలను అంకితం చేయడానికి ఎల్లప్పుడూ సిద్ధంగా ఉన్నాడు.

మండలంలో మొదటి నుంచి అన్ని కార్యక్రమాల్లో ముఖ్యపాత్ర పోషిస్తున్న సవితా కులకర్ణి మాట్లాడుతూ.. మండల ప్రాథమిక విద్యా కేంద్రాలు మన జాతి భవిష్యత్తుగా నిలిచే చిన్నారులకే కాకుండా ఉపాధ్యాయులకు, తల్లితండ్రులకు కూడా తగిన శిక్షణ ఇస్తున్నాయన్నారు." మండలంలోని విహాంగ్ శిక్షన్ కేంద్రంలో, ప్రత్యేకించి వికలాంగులైన పిల్లల కోసం వివిధ ఆడియాలజీ-స్పీచ్ థెరపీ, ఫిజియోథెరపీ, మ్యూజిక్ థెరపీ, పేరెంట్స్ ట్రైనింగ్ కోర్సు మొదలైన కార్యకలాపాలు నిర్వహిస్తున్నారు. 300 కంటే ఎక్కువ మంది దివ్యాంగులు పిల్లలకు వసతి కల్పించే సామర్థ్యంతో కొత్త క్యాంపస్ కూడా నిర్మించబడుతోంది.

వైద్యులు భగవంతుని స్వరూపం అని మనమందరం విన్నాము, కానీ ఈ ఇన్స్టిట్యూట్ యొక్క వివిధ కోణాలు వైద్యుల సమూహం యొక్క అసాధారణ ఆలోచనను మరియు వారి అపూర్వమైన పని క్షేత్రాన్ని చూపుతాయి.